Ochrona dóbr osobistych firmy w polskim prawie
Polskie prawo chroni dobra osobiste osoby prawnej, w tym jej dobre imię. Rozumiane jest jako opinia jaką mają o niej inni uczestnicy rynku. Naruszenie tego dobra może nastąpić przez publiczne zarzuty, które oceniając obiektywnie, przypisują firmie niewłaściwe działania, prowadząc do utraty zaufania niezbędnego do prowadzenia działalności.
Za tego rodzaju naruszenia uważa się formułowanie nieprawdziwych zarzutów dotyczących:
- niskiej jakości wytwarzanych produktów lub świadczonych usług
- nierzetelnego wypełniania przez firmę zobowiązań publicznoprawnych i prywatnoprawnych (nieuiszczanie podatków, składek na ubezpieczenie społeczne, niespłacanie kredytów bankowych lub innych długów)
- niewłaściwego traktowania pracowników (mobbing, zaleganie z wypłacaniem wynagrodzeń)
- niewłaściwego podejścia do klientów (niekulturalne traktowanie klientów, nierzetelne załatwianie skarg i reklamacji)
Problem anonimowości w internecie
Internet sprzyja anonimowości sprawców, co szczególnie utrudnia przedsiębiorcom skuteczną ochronę swoich praw. W praktyce gospodarczej coraz częściej mamy do czynienia z naruszeniami, których sprawcy działają anonimowo, a przedsiębiorcy są narażeni na:
- podszywanie się pod markę np. fałszywe sklepy internetowe
- hejterskie oraz szkalujące kampanie w mediach społecznościowych
- naruszenie praw autorskich poprzez nielegalne udostępnianie materiałów np. projektów, kursów, wizualizacji, renderów, e-booków
- wycieki danych klientów lub tajemnic handlowych
- naruszenie poufności przez niezidentyfikowanych byłych współpracowników lub tajemnicy przedsiębiorstwa w sieci
Bezradność wobec anonimowych naruszeń
W takich sytuacjach przedsiębiorca niejednokrotnie pozostaje bezradny. W internecie naruszyciele działają zazwyczaj anonimowo, korzystają z pseudonimów, fałszywych profili lub zagranicznych domen. Tymczasem zgodnie z obowiązującym Kodeksem postępowania cywilnego, w pozwie konieczne jest wskazanie danych pozwanego, takich jak imię i nazwisko lub nazwa firmy oraz adres zamieszkania bądź siedziby.
Brak tych informacji uniemożliwia zainicjowanie postępowania sądowego, a tym samym pozwala, by naruszenia trwały nadal bez żadnych konsekwencji.
Czym jest ślepy pozew?
Ślepy pozew, to potoczne określenie pozwu bez konieczności wskazania danych osobowych pozwanego. Dotyczy on spraw z zakresu naruszenia dóbr osobistych. Zgodnie z założeniami poselskiego projektu ustawy o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (druk nr 728), ślepy pozew będzie wymagać od powoda złożenia pozwu z oznaczaniem pozwanego jako "osoba nieznana".
Proponowana procedura obejmuje następujące kroki:
- Powód składa pozew do sądu, dołączając materiał dowodowy – zrzuty ekranu, adresy URL, daty publikacji naruszających wpisów
- Sąd po przyjęciu pozwu występuje do usługodawcy, np. platformy internetowej (Facebook, X, Google) z żądaniem udostępnienia danych sprawcy
- Kolejno, sąd zwraca się do przedsiębiorcy telekomunikacyjnego, np. dostawcy internetu z żądaniem nadesłania danych sprawcy
- Po uzyskaniu informacji, pozew zostaje uzupełniony, a sprawa może toczyć się dalej jak standardowe postępowanie
Obowiązki usługodawców
Usługodawcy lub przedsiębiorcy telekomunikacyjni, na których zostanie nałożony obowiązek udzielenia takich informacji, będą musieli dostarczyć dane identyfikujące użytkownika, w tym adresy IP i dane kontaktowe, jeżeli są one dostępne.
Zgodnie z założeniami projektu, brak udzielenia odpowiedzi przez usługodawcę lub przedsiębiorcę telekomunikacyjnego w wyznaczonym terminie może skutkować nałożeniem kary grzywny w wysokości od stu tysięcy do miliona złotych.
Dlaczego ślepy pozew ma tak duże znaczenie dla przedsiębiorców?
Wprowadzenie ślepego pozwu umożliwi przedsiębiorcom, którzy obecnie pozostają bezsilni wobec anonimowych naruszeń, skuteczne pociągnięcie sprawców do odpowiedzialności. Aktualnie, to anonimowość wygrywa z odpowiedzialnością, a reputacja przedsiębiorstwa może zostać zniszczona bez żadnych konsekwencji dla sprawcy.
Instytucja ślepego pozwu umożliwi przedsiębiorcom:
- dostęp do danych sprawcy, których firma nie jest w stanie pozyskać samodzielnie
- ochronę reputacji i wartości niematerialnych firmy, takich jak marka, know-how, zaufanie klientów
- uzyskanie usankcjonowanej presji na platformy cyfrowe i usługodawców, by reagowali i udostępniali dane w przypadku naruszeń
Funkcja prewencyjna
Jak wskazuje również uzasadnienie projektu proponowanych zmian, sam fakt istnienia instytucji umożliwiającej zidentyfikowanie osób dokonujących naruszenia dóbr osobistych w internecie spowoduje ograniczenie ilości takich zjawisk oraz będzie pełnić funkcję odstraszającą i prewencyjną.
Obecnie istniejące regulacje prawne powodowały praktycznie całkowity brak odpowiedzialności za zniesławiające publikacje, o ile takie publikacje nie nosiły znamion przestępstwa, a tym samym całkowite poczucie bezkarności.
Kontrowersje wokół ślepego pozwu
Choć projekt zmian Kodeksu postępowania cywilnego w zakresie ślepego pozwu zyskał szerokie poparcie środowisk biznesowych, budzi pewne wątpliwości prawne.
Najczęściej podnoszone kwestie to:
- potencjalny konflikt z przepisami RODO
- brak precyzyjnych zasad retencji danych przez platformy
- niejasność co do obowiązków sądu po uzyskaniu części danych
- konieczność dostosowania przepisów do rozporządzenia DSA (Digital Services Act)
Stan prac legislacyjnych
Obecnie Sejm analizuje projekt nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego w tym zakresie, a emocje wokół sprawy nie opadają. 24 czerwca 2025 r. podkomisja stała ds. nowelizacji prawa cywilnego zarekomendowała odrzucenie projektu, jednak dalsze prace legislacyjne mogą zostać wznowione w nowej formule lub pod auspicjami rządowymi.
Podsumowanie
Mimo kontrowersji jedno pozostaje pewne: potrzeba wprowadzenia skutecznych narzędzi do walki z anonimowymi naruszeniami w sieci stanowi realny i pilny problem. Przedsiębiorcy nie powinni być bezradni wobec działań, które godzą w ich renomę i zaufanie klientów.
Ślepy pozew może wypełnić tę lukę i dać firmom możliwość ochrony swojej reputacji oraz dobrego imienia w cyfrowym świecie.
Przypisy:
¹ Wyrok SN z 18.09.2019 r., IV CSK 297/18.
² Uzasadnienie do projektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustawa, druk nr 728.
